Piše: Dr Selđana Ćatović Delić, specijalista oftalmolog

Dr. Selđana Ćatović Delić je specijalista oftalmolog u JUDZ Kantona Sarajevo. Rođena je u Brčkom, gdje je završila osnovnu i Opštu gimnaziju. Nakon toga, 1990. godine diplomirala je na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Tuzli. Od 1991. do 1992. godine obavila je pripravnički staž u JU Medicinski centar Brčko, a od 1992. do 1996. godine bila je zaposlena u Službi hitne medicinske pomoći u Medicinskom centru Slobodno Brčko. Nakon toga, od 1997. do 2001. godine, obavila je specijalizantski staž na UKC Tuzla i UKC Sarajevo. Po završetku specijalizacije, 2002. godine, nakon položenog specijalističkog ispita, započela je rad u JUDZ Kantona Sarajevo u Specijalističko konsultativnoj službi, gdje i danas radi kao specijalista oftalmolog. U decembru 2024. godine, Dr. Ćatović Delić je dobila zvanje primarijusa, čime je dodatno unaprijedila svoju stručnost u oblasti oftalmologije.

Suho oko/ Sy dry eyes/ / je kompleksan sindrom multifaktorijalne etiologije koji značajno utiče na  kvalitet  života  naših pacijenata .To je hronično stanje koje se nalazi među jednim od najčešćih razloga zbog kojih pacijenti traže pomoć i savjet  oftalmologa.

Poremećaji u sastavu i funkciji suznog filma dovode do simptoma peckanja, osjećaja stranog tijela u oku,crvenila,zamagljenog vida…

Rana dijagnoza i pravovremena terapija, uz pravilnu edukaciju pacijenata, ključni su za učinkovito upravljanje  ovim stanjem.

Tri  su glavna sloja  suznog  filma od kojih svaki ima specifičnu ulogu u očuvanju zdravlja očne  površine.

Lipidni sloj- vanjski sloj ,proizvode ga  tri vrste žlijezda koje se nalaze u strukturi  očnih  kapaka:Meibomove, lojne  i  Molove žlijezde.

On  osigurava barijeru  protiv vanjskih uticaja i pomaže u očuvanju integriteta  suznog  filma.

Vodeni sloj-glavni sastojak  suznog  filma , čini 90% njegovog  volumena,sintetizira se u suznim žlijezdama..Sadrži niz proteina, elektrolita i enzimskih   komponenti koje su važne za  odbrambene mehanizme oka i pravilnu refrakciju.

Mukozni sloj- oblaže površinu konjunktive i  rožnice a proizvode  ga  konjunktivalne ćelije.

On  omogućava ravnomjernu raspodjelu suza po očnoj površini te  osigurava  adheziju na epitelne ćelije rožnice.

Razumijevanje interakcije ovih  slojeva je ključno za identifikaciju patofizioloških mehanizama  koji dovode  do suhog oka.

Etiologija suhog oka  se može podijeliti na  dvije glavne skupine a svaka od njih uključuje složene patofiziološke procese:

.Aqueous dificient( nedostatak suzne tekućine )

• Autoimuni poremećaji- Sjogrenov sindrom i drugi autoimini  procesi  uzrokuju  upalne  promjene u   suznim žlijezdama , smanjujući  njihovu  funkciju
• Neurološki faktori: disfunkcija refleksne osjetljivosti ili oštećenje limba može rezultirati smanjenom sekrecijom suza
• -Sistemske bolesti: endokrini poremećaji, određeni lijekovi( antihistaminici, beta blokatori ) te radioerapija mogu narušiti  fumkciju suznih  žlijezda

Evaporativni  suho oko:

• Disfunkcija Meibomovih  žlijezda (MGD)-  alteracije u strukturi  i funkciji  Meibomovih  žlijezda dovode  do smanjenja količine i kvaliteta  lipida, što povećava  stopu isparavanja
• Okolišni faktori:niska vlažnost,izlaganje vjetru,prašina i dogotrajna  upotreba “vizuelnih” uređaja dodatno potiču  evaporaciju
• Lokalni upalni procesi_ hronični blepharitis  ili alergijske reakcije mogu uzrokovati  lokalnu upalu, narušavajući ravnotežu  suznog  filma, proces  starenja…

Ovi mehanizmi se često  preklapaju , pa se u kliničkoj praksi preporučuje temeljna evaluacija kroz  dijagnostičke testove(Schirmet test,TBUT, mjerenje osmolarnosti suza… )kako bi se utvrdio dominantan patofiziološki mehanizam i  prilagodila terapija .

Uloga  vještačkih  suza u liječenju suhog oka

Vještačke  suze predstavljaju temeljnu  terapijsku  intervenciju  kod suhog oka i sličnih stanja  s ciljem obnove  stabilnosti suznog  filma  i ublažavanje simptoma te očuvanje zdravlja  očne površine.

Farmakološke formule  vještačkih  suza doprinose povećanju  viskoznosti i produženju vremena kontakta sa  ocularnom površinom čime poboljšavaju hidrataciju i  zaštitu  epitela.

Također  doprinose smanjenju upalnog odgovora.

INDIVIDUALIZACIJA TERAPIJE KOJA SE TEMELJI NA TEŽINI SIMPTOMA I REZULTATU DIJAGNOSTIČKIH TESTOVA KLJUČNA JE ZA OPTIMIZACIJU TERAPIJSKOG UČINKA.

Uspjeh  liječenje zavisi i o edukaciji pacijenta o pravilnoj higijeni očiju,izbjegavanju štetnih okolišnih  faktora i  pravilnom korištenju terapijskih  sredstava.

Znači, aktivna saradnja pacijenta u terapijskom procesu poboljšava ishod  liječenja.

Redovni kontrolni pregledi omogućavaju prilagodbu terapije ovisno o  promjenama  u simptomatologiji i odgovoru na liječenje.

Da  zaključimo,   vještačke  suze u liječenju  Sy  suhog oka i sličnih stanja  se preporučuju za  duže korištenje radi hidratacije, smanjenja  simptome iritacije, zaštite  epitela i poboljšanja refrakcije.